Aynur Duru

Aynur Duru

       

ÖZEL HAYAT



Özel hayatın gizliliği Anayasanın 20. Maddesi ile güvence altına alınmıştır. Teknolojik gelişmeler ile sosyal medya üzerinden birçok kişinin özel hayatı ihlal edilmektedir. Özel hayatın gizliliği kapsamı, kişinin izin vermediği, mahremiyetine ilişkin her alanı kapsamaktadır. Özel hayatın gizliliği örnekleri kişinin konut, haberleşme, kamusal ve bilişim haklarına sahip olması olarak gösterilebilir. Bunun elbette sınırları bulunmaktadır. Özel hayata müdahale belirli şartlarda geçerlidir. Bu şartlar arasında; genel ahlak, milli güvenlik, ülke ekonomisi, genel sağlık, kamu düzeni, toplumda dirlik ve düzenin korunması amacıyla yapılan müdahaleler söz konusudur. Kanunla belirlenmiş şekilde otorite ile gerçekleşmesi mümkün müdahalelerdir. İzne tabi olmayan ve kanunlarda ilgili maddelerde yer almayan müdahale ise suç teşkil etmektedir. Toplumsal varlık olan insan, varoluşu süresince topluluk olarak yaşam sürmüştür. Toplum içerisinde yaşaması hâlinde dahi kendilerine ait kişisel alanlar ve mahrem alanlarını oluşturmuşlardır. Kişi tarafından sadece kendine özel oluşturduğu bir yaşama şekline özel hayat adı verilmektedir. Kişisel haklar arasında, kişinin kendi sınırlarına ait özel hayatına ve gizliliğine saygı duyulması hakkı vardır. 

Özel hayatın gizliliği kanunu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 8. Maddesi ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 12. Maddesi’nde düzenlenmiştir. Özel hayatın kontrolü sadece bireye aittir. Kimse tarafından yönlendirilmesi, müdahale edilmesi söz konusu değildir. Özel hayat kanunlar ile güvence altına alınmış, esas olarak ise özgürlük ve mahremiyet unsurları oluşturulmuştur.

İnsanlık vasfına sahip olan kişilerin kullanabildiği haklardır. Doğumla birlikte kazanılan haklar arasında yer alan bu hak kişiye sıkı sıkıya bağlıdır. Devredilemez, reddedilemez ve müdahale edilemez niteliğe sahiptir. Feragat ya da tasarrufun mümkün olmadığı haklar arasındadır. Devlet müdahalesinin özel hayata ilişkin olması için çok önemli sebepler olmalıdır. Aksi hâlde devlet tarafından da bu haklara saygı gösterilmesi mecburidir. Devlet kişilerin özel yaşamını korumak adına, gerekli önleyici tedbirleri alarak, güvenliği kolluk kuvvetleri aracılığı ve yasalar ile korumalıdır. İnsanlık vasıfları olan; akıl, düşünebilme ve psikolojik bir varlığa sahip olma özellikleri ile insan hakları ortaya çıkmıştır. İnsan hakları ile kişinin sosyal yaşamında kendini daha iyi ifade edebilmesi, iletişim hâlinde olması ve geliştirmesi hedeflenir. Özel hayata ilişkin haklar da uluslararası belge ve kanunlarda yer alarak, temel hakları güvence altına alır. 

Özel hayat, bir insan hakkıdır denilebilir. Türk Dil Kurumu tarafından yapılan özel hayat tanımına özetle; bireyin güvendiği kişiler haricinde kimseyle paylaşmayarak gizli tuttuğu, rızası olmayan kimseler tarafından bilinmesini istemediği, sınırlarını çizdiği yaşam alanıdır. Toplum içerisinde varlığını devam ettiren insanların, toplumda yer alma amaçları farklıdır. Bireylere ait yaşam döngüsünde ise kişilerin bulundukları çevreler vardır. Bu çevrelerde bulunuş biçimleri, hareketleri, yakınlığı ve ilişkileri tamamen farklıdır. Her çevrede, her toplum birimine aynı davranması beklenemez. Dolayısıyla bir kişinin kamusal çevresinde anlattığı ve paylaştığı şeyler özel hayatı olmaz.